[Gagik Bagratyda]

Cytadela w Edessie
Miasto Edessa zwane jest przez Ormian Ուռհա (Urhai), przez Syryjczyków ܐܘܪܗܝ (Urhāy), przez Kurdów Riha, przez Saracenów الروها (Ar-Ruha) przez Turków Urfa, a przez Greków Ορρα (Orra) i Ορροα (Orroa). Bizantyjczycy nazwali miasto Justinopolis. Sama nazwa Edessa została nadana przez Seleucydów na cześć rodzinnej miejscowości Aleksandra Wielkiego.

Meczet postawiony w miejscu narodzin Abrahama według tradycji muzułmańskiej.

W przeszłości miasto słynęło z mandylionu, będącego cudownym obrazem Zbawiciela, powstałym w wyniku odciśnięcia jego twarzy na chuście, a także ze szkoły teologicznej, założonej przez św. Jakuba z Nisibis w Nisibis i przeniesionego do Edessy przez św. Efrema Syryjczyka. Szkoła ta została zamknięta w 489 roku przez cesarza Zenona, ze względu na dominujący w niej nestorianizm.

[Gagik Bagratyda]

Tradycja podaje, że Edessa była pierwszym miastem założonym po potopie. Według Saracenów to tu, a nie w Ur chaldejskim, narodził się Abraham.
W czasach greckich osiedlili się tu żołnierze Aleksandra Wielkiego. W czasach hellenistycznych Edessa, która leżała na Jedwabnym Szlaku, była jednym z najważniejszych miast w Syrii.

W 132 roku przed Chrystusem plemiona przybyłe z północnej Arabii założyły tu królestwo Osroene pod rządami dynastii Abgarów. Królestwo to było  zależne najpierw od Partów, a później od Rzymian. Według legendy król Abgar V Ukkama bar Ma'nu korespondował z Chrystusem, który wysłał mu swoje odbicie na chuście, a ta uzdrowiła króla z trądu. Działał tu ponoć święty Juda Tadeusz, a król Abgar IX miał przyjąć chrześcijaństwo. W 232 r. sprowadzono tu z Indii relikwie św. Tadeusza Apostoła. W 244 roku Osroene stało się rzymską prowincją.

W latach 363 - 489 działała tu szkoła teologiczna przeniesiona do Edessy przez św. Efrema Syryjczyka. Miasto było też ośrodkiem nestorianizmu i monofizytyzmu.

W 609 roku miasto zajęli Persowie, ale wkrótce odzyskali je Grecy. Nie na długo: w 640 roku miasto zajęli Arabowie, a w 1087 Seldżucy.

[Gagik Bagratyda]

W 1094 r. miasto zajął Ormianin Toros z Edessy i wypędził jej tureckiego władcę, Buzana. W ten sposób miasto powróciło do chrześcijan. 23 XII 2019 r. (1467 r. Wielkiej Ery Armenii) nadał je Gagikowi Bagratydzie cesarz Jan I Bizantyjski.

    Ja, Jan I Bizantyjski,
    Basilleus i Autokrator,
    Ustanawiam co następuje:

    P.r.1
    Szanownemu Gagikowi Bagratydzie nadać tytuł Patricosa,

    P.r.2
    Również temu Jegomościowi przydzielić 25 000 Hyperperonów majatku w wynagrodzeniu za długie i cierpliwe czekanie.

    P.r.3
    Ustanawia się Patricosa Bagratydę namiestnikiem Edessy z założeniem, że już wkrótce dostąpi on zaszczytu bycia hrabią regionu.

    P.r.4
    Dekret wchodzi w życie z chwilą ogłoszenia.


    Dano, w Konstantynopolu, 23 grudnia A.D. 2019 roku.

[Gagik Bagratyda]

Kościół św. Szymona Słupnika

Wnętrze kościoła

Niedawno odbudowano stary kościół św. Szymona Słupnika, zruinowany w czasach rządów islamskich. Kościół należy do wiernych obrządku zachodniosyryjskiego.

Liturgia w kościele

[Gagik Bagratyda]

Kościół św. Mari

Wnętrze kościoła

Kościół ten należy do wiernych obrządku wschodniosyryjskiego, tzw. Asyryjczyków albo Chaldejczyków. Oddzielili się od Kościoła Powszechnego, nie uznając soboru efeskiego, obecnie większość z nich znów jest w jedności ze Stolicą Apostolską. W liturgii jest stosowana zasłona (tak jak w obrządku ormiańskim czy etiopskim), będąca niejako odpowiednikiem greckiego ikonostasu. Kościół jest poświęcony świętemu Mari, który był uczniem św. Agaja, współpracownikiem św. Tadeusza i ewangelizatorem tych ziem. Wraz ze św. Judą Tadeuszem napisał anaforę św. Addaja i Mariego, do dziś wykorzystywaną w obrządku wschodniosyryjskim.

Liturgia

[Jan I Bizantyjski]

Piękna budowla Panie Gagiku.

[Gagik Bagratyda]

W czasie, gdy wojska bizantyjskie przebywały na Sycylii, grupa Seldżuków pod dowództwem watażki Atsiza wkroczyła w granice Cesarstwa. Podeszli pod mury Edessy i zażądali poddania miasta. Dowodzący obroną miasta Toros z Turbessel, wiedząc, co Turkowie robią ze swoimi jeńcami, a widząc, że siły wroga składają się zaledwie z kilkuset żołnierzy odmówił kapitulacji, choć miał zaledwie 35 sierżantów pod sobą. Zamiast tego kazał uzbroić się wszystkim dorosłym mieszkańcom miasta i pokazać się na murach. Najeźdzcy, może bardziej ze względu na silne mury miasta, niż z powodu słabego podstępu obrońców, odstąpili. Skierowali się najpierw do położonego na jednym z okolicznych wzgórz opactwa Mechitarystów, skąd przez całą noc dochodziły dzikie okrzyki i odgłosy hulanki. Następnie odjechali w kierunku zachodnim. Pełen złych przeczuć Toros wysłał natychmiast gołębia pocztowego do Symbata z Meliteny, dowodzącego 15 - osobową załogą Turbessel.

[Gagik Bagratyda]

Kaplica św. Wawrzyńca

Ta niewielka kaplica jest siedzibą łacińskiego duszpasterstwa w Edessie. Ponieważ wierni są nieliczni, msze odbywają się tylko raz dziennie.

[Gagik Bagratyda]

Sobór świętych Konstantyna i Heleny

Sobór jest drugą co do wielkości świątynią w mieście. Choć społeczność grecka w Edessie należy do niewielkich, grecki sobór jest ważnym punktem na religijnej mapie miasta - to jedno z głównych centrów rytu welijskiego we wschodniej części Cesarstwa. Nieznaczną liczbę edeskich Greków uzupełniają wierni innych obrządków oraz pielgrzymi z całej Syrii i Cylicji, pragnący ujrzeć przechowywany w soborze święty Mandylion. Należy on do najbardziej czczonych świętości miasta.

[Gagik Bagratyda]

Kościół św. Abgara

Na obrzeżach Edessy znajduje się druga (po bazylice św. Efrema) ormiańska świątynia w mieście. Jest ona poświęcona św. Abgarowi, który pod imieniem Abgar V Ukkama bar Ma'nu władał królestwem Osroene ze stolicy w Edessie w czasach Chrystusa. Według legendy potwierdzonej przez takie źródła jak "Nauka Addaja", "Opowieść o Wizerunku z Edessy" czy "Historia Kościelna" Euzebiusza z Cezarei król chorował na trąd, a słysząc o cudach Jezusa posłał do niego sługę Ananiasza z listem, w którym prosił o przybycie. Jezus odparł, że nie może opuścić Jerozolimy, póki nie wypełni swego przeznaczenia. Zgodnie z królewskim rozkazem Ananiasz miał wobec tego sporządzić portret Chrystusa, ale nie potrafił - więc Syn Boży obmył wodą swą twarz i wytarł ręcznikiem, na którym odbił się jego wizerunek. Ten ręcznik Ananiasz zawiózł do Edessy, a król został uzdrowiony, spoglądając weń. Według innej wersji obraz powstał, gdy Jezus, modląc się w Ogrójcu, otarł z twarzy krwawy pot. Ten wizerunek miał dotrzeć do Edessy za sprawą św. Judy Tadeusza (po aramejsku Addaja), który nawrócił miasto na chrześcijaństwo.

[Gagik Bagratyda]

Katedra św. Addaja

Mimo rządów ormiańskich większość ludności miasta stanowią Syryjczycy, należący głównie do Kościoła Syriackiego (Jakobickiego) albo do Kościoła Chaldejskiego. Ten pierwszy posiada w mieście kościół św. Szymona Słupnika, ale jego najważniejszą świątynią jest katedra św. Addaja (Tadeusza), zwana też katedrą syryjską. Nie jest ona zbyt wielka, więc aby zaspokoić potrzeby duchowe licznych wiernych liturgia jest tam bardzo często sprawowana, zatem świątynia jest ważnym punktem na religijnej mapie miasta. Znajduje się tu grób syriackiego metropolity Edessy Ignacego, żyjącego w latach 1397 - 1479.

O patronie katedry, św. Tadeuszu, była już mowa.

[Gagik Bagratyda]

Na targu słudzy marzpana ułożyli stos drewna przygotowany do spalenia.

[Gagik Bagratyda]

Egzekucja

Na targu, wokół ułożonego wczoraj stosu od rana gromadzili się mieszkańcy miasta, chcąc ujrzeć spalenie na stosie skazanego dwa tygodnie temu Mehmeda. Kiedy go przywiedziono na miejsce stracenia milczał dumnie i szedł z uniesionym czołem. Odrzucił wzgardliwie ofiarowany mu krzyż i stał bez ruchu, gdy go przywiązywano do słupa, wokół którego ułożono stos. Odczytano wyrok i rozpalono drwa. Skazaniec nadal stał niewzruszenie, ale gdy płomienie poczęły lizać jego nogi stracił obojętność. Po chwili rozległ się straszny krzyk. Część obecnych odwróciła wzrok, reszta wpatrywała się w Turka z mieszaniną grozy i fascynacji. Gdy płomienie dochodziły do ud, nieszczęsny mahometanin zadusił się dymem. Jego ciało jeszcze długo się dopalało.

[Gagik Bagratyda]

Wieczorem edescy muzułmanie zebrali kości Mehmeda, obmyli je, owinęli w białe płótno i pochowali zgodnie ze swą wiarą.

[Maurycy Orański]

Oby Najwyższy Sędzia był mu łaskawy.